Aanzet tot filosofie van ontmoeting

Kernelementen

• Ontmoeting is wezenlijk omdat die onze persoonlijkheid vormt en is de kern van het avontuur van het menselijke bestaan
• Personen maken de ontmoeting en daarbij speelt onze persōna, het toneelmasker, een rol: die moet afgedaan omdat zo de echte persoon tevoorschijn komt en verantwoordelijkheid ontstaat
• In ontmoeting is een ander nodig om onszelf te ontmoeten zodat het ik kan worden dat hij of zij is in de wereld
• Ontmoeting wordt gekenmerkt door een schok, een botsing met de ander door het anders-zijn van die ander
• De ontmoeting is voor mensen een ingewikkeld proces waarbij na en door de vroeggeboorte mensen altijd afhankelijk blijven van anderen
• Ontmoeting is een losmaken uit een toestand waarin een mens op zichzelf gericht is en waarmee openheid ontstaat voor het gezichtspunt van de ander
• Handelen is altijd gekoppeld aan de ontmoeting
• De schok van ontmoeting is een verstoring van ons welbevinden, is meestal visueel en kan verschillende zintuigen mobiliseren
• Ontmoeting behelst behalve met het anders-zijn van de ander ontmoeting met het eigen anders-zijn
• Ontmoeting zorgt ervoor dat ons innerlijke zelf doordringt tot het sociale zelf door een verstoring van dat wat vastligt
• Een ontmoeting behelst een mate van serendipiteit: een ontdekking dankzij toeval
• De ontmoeting kan bevrijden waarbij we thuis raken in dat wat onbekend is als ware het een nieuwe wereld die opengaat
• Een voorbereiding op een ontmoeting behelst vaak een alleen zijn waarmee inzicht kan ontstaan in eigen verlangens en verwachtingen
• Voorbereiden op ontmoeting is een uitnodiging tot beschikbaarheid ervoor; niet de wens tot ontmoeting

Aanvullende inzichten

Aristoteles

• De ander kan als onze vriend ons tot een beter mens maken
• Bij een juiste gelegenheid ofwel ‘kairos’ kan een ander onze potentiële capaciteiten helpen ontwikkelen waarmee zelfverwerkelijking ontstaat

Alain Badiou

• Ontmoeting leidt tot een wereld vanuit een gedecentreerd gezichtspunt: de wereld wordt anders ervaren dan in solitair bewustzijn
• Liefde is zo beschouwd en constructie van een wereld die niet meer vanuit het perspectief van de enkeling maar vanuit meerderen gemaakt wordt

Martin Buber

• ‘In het begin is de relatie’
• ‘Alle werkelijke leven is ontmoeting’
• Door het benoemen van ‘het jij’ leeft ‘het ik’ ten volle
• ‘Jij raakte me dus ik besta’
• Als het ik zich wendt tot de ander raken we samen los van onze onverschilligheid en onbepaaldheid

Albert Camus

• Ware kracht van de ontmoeting schuilt in het vermogen om te kunnen veranderen

Boris Cyrulnik & Emmy Werner

• Ontmoeting met een ander kan ertoe leiden dat de ander door zijn of haar aandacht een soort mentor van de veerkracht wordt

Sigmund Freud

• Ontmoeting kan leiden tot nieuwsgierigheid of idealisme (geidealiseerde liefde) dat sublimatie wordt genoemd
• Sublimatie wordt in ontmoeting geopenbaard door transformatiekracht dat ‘libido’ wordt genoemd
• Identificatie met de ander leidt altijd tot een breuk ermee waardoor het ik wordt gevormd
• Om te worden wie ik ben moet ik me eerst aanzien voor een ander

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

• Om je te ontwikkelen is een ontmoeting met de ander nodig omdat een these in de dialectiek zonder antithese niet tot uitdrukking komt
• De ontmoeting met de ander of het andere leidt in de Hegeliaanse dialectiek tot erkenning

François Jullien

• Ontmoeting kan leiden tot ‘stille tranformatie’ waarbij pas later kan worden onderkend welke weg tot die transformatie is afgelegd
• Onderscheidt ontmoeting (met het andere waarmee het ik niet versmelt) van de relatie (waarmee het ik zich vanuit eigenbelang laat inspireren)

Søren Kierkegaard

• Ontmoeting met de ander behelst in de eerste plaats een ontmoeting met het mysterie van de ander

Jacques Lacan

• Het verleden bepaalt onze ontmoeting
• We zijn zo gevangen in het lot van onze familie dat zelfs de meest krachtige ontmoetingen er niet voor kunnen zorgen dat de koers van het leven verandert
• Analyse van familiegeschiedenis kan in het voordeel van onze ontmoetingen werken

Emmanuel Levinas

• Ontmoeting raakt in de kwetsbaarheid van het ik waarbij het ik loskomt van onverschilligheid
• Ontmoeting leidt niet alleen tot een eigen verantwoordelijkheid maar ook tot een verantwoordelijkheid voor de ander
• De ander ontmoeten leidt tot de onthulling van de morele natuur van het ik
• De kwetsbaarheid van de ander gebiedt het ik
• Onze huid biedt geen bescherming in ontmoeting
• Iemand antwoorden betekent voor iemand instaan
• Alleen door de ander aan te spreken beleef ik mijzelf

Jean-Paul Sartre

• De mens komt zonder essentie en werkelijkheid in de wereld waarmee de mens onbepaald en vrij is
• Door het wezen van de relaties, door de intersubjectiviteit, wordt de mens zichzelf
• Het bestaan is een pro-ject: een mens gooit zich vooruit, buiten zichzelf, in het bestaan
• Existeren (Latijn: existere) komt van ‘ex’ dat buiten betekent en ‘sistere’ dat een doen staan betekent

Simone Weil

• In ontmoeting betekent aandacht dat iemand zichzelf vergeet
• In de puurste vorm is aandacht gebed
• In wachten zonder zoeken, als het ego is losgelaten, is de ander pas tegen te komen

Bijdrage Kennisweb
Leander Tijdhof