Esther van Fenema, ‘Sociaal vacuüm dreigt door collectief mentaal verval’, https://www.ewmagazine.nl/ewpodium/achtergrond/2022/10/sociaal-vacuum-dreigt-door-collectief-mentaal-verval-907051/, EW podium, EWmagazine (27 oktober 2022)
Toen we de baleinen uit de samenleving trokken en het individu bevrijdden uit allerlei groepsverbanden, hoopten we zelf God te worden. Als ‘God’ hebben we overal recht op en bepalen we zelf de grenzen. De paradox is dat we deze verantwoordelijkheid helemaal niet aankunnen en kwetsbaar zijn geworden. We verwachten de beloning en de verlossing van buiten en zijn overgeleverd aan onze driften zonder begrenzing door de oorspronkelijke groepsstructuren. (…) Superbia of hoogmoed gaat over buitensporig individualisme en daardoor rebellie tegen God zelf. De mens van nu heeft de positie van God ingenomen en heeft daardoor de illusie gekregen dat hij alles kan bepalen en dat het leven maakbaar is. Wij hebben de val voor eens en voor altijd weggemanaged, want wat goed en kwaad is, dat bepalen we zelf. (…) Het is misschien geen toeval dat de realiteit tegenwoordig steeds makkelijker wordt losgelaten en dat psychotische overtuigingen het nieuwe normaal lijken te worden. Een wanhopige manier om houvast, controle en iets van autonomie en morele superioriteit te ervaren in onzekere tijden. (…) Als verbinding en betekenis zijn vervlogen, lijkt vacuüm de onafwendbare eindtoestand.