Notities bij ‘De feilbare mens’ (Kees Vuyk)

Het individu

geldt als een christelijke uitvinding omdat iedere deelnemer aan de christelijke godsdienst zich persoonlijk tot het christendom bekent
daarmee is de godsdienst uit het groepsverband of de stam losgezongen geraakt
ontstond als gevolg van ons denken over eigenlijkheid en authenticiteit
waarin authenticiteit zich ontwikkeld heeft tot een ideaal waarbij de zoektocht naar jezelf kern geworden is van burgerschap en de staat die zoektocht faciliteert
heeft als oorzaak van handelen het verwerken van prikkels van buiten en in het lichaam; en heeft dus geen bewustzijn
kan aan het denken worden gezet door gebeurtenissen die als kenmerk hebben dat ze niet binnen het bestaande denkkader passen waarmee zelfinzicht kan ontstaan
kan door vertraging in of het stoppen van een handeling een eigen zicht op de eigen rol in de handeling geven dat zelfbewustzijn genoemd kan worden

Falen

is mensen eigen
volgt op succes dat de maatschappelijke norm is
doet ieder beseffen dat anderen nodig zijn
speelt geen rol in het huidige zelfbeeld van de mens
de moderne geschiedenis geldt als een succesverhaal
waarin reclame een soort evangelie geworden is, waarin falende mensen niet bestaan en beperkingen worden gezien als hindernissen doe overwonnen kunnen worden
wordt geweten aan omstandigheden of tegenwerking door anderen en het succes aan het individu
waarmee de falende mens, de ander blijft
wordt bij de moderne mens gecompenseerd met technologie ten koste van zelfbewustzijn en gemeenschapsleven
wordt ingegeven door lastige vragen die moeilijk te beantwoorden zijn steeds te vervangen door gemakkelijke vragen die snel een antwoord opleveren (‘snel denken’; Kahneman’s systeem 1)
waarmee twijfel wordt beperkt
en oordelend vermogen wordt ingeperkt
kan worden beperkt met een ‘traag denken’ vanuit bezinning (Kahneman’s systeem 2) maar dit treedt veelal pas in werking als systeem 1 niet werkt en vereist bovendien inspanning van een mens

Menselijk tekort

wordt ingegeven door de zwakte van de mens die gevaarlijk lang afhankelijk is van de zorg van de volwassene in vergelijking met de dierenwereld waarmee het mens lang in hulpeloosheid blijft
is ingegeven door beperkte instincten waardoor er geen eenduidig programma is hoe een mens de weg in het leven vindt
hangt samen, in tegenstelling tot dieren, met een gebrek aan seksuele kadrering waarmee de seksuele drift altijd en overal met alles vermengd is en bevrediging op verschillende wijzen en met verschillende handelingen plaatsvindt en kan leiden tot gestuntel
heeft ermee te maken dat mensen de beleving van de wereld in en om hen heen ook weer beleven waardoor de menselijke manier van bestaan lastiger is dan voor dieren
maar heeft als keerzijde dat een mens zelfbewustzijn heeft als een mogelijkheid die kan worden ontwikkeld
daarmee wordt het tekort omgezet in een kracht: overleven is geen vanzelfsprekendheid omdat een mens vanaf zijn of haar prille begin de dood al voor ogen heeft waaruit volgt dat we uitvinders zijn
heeft te maken met keuzes omdat echte keuzes vaak leiden tot loyaliteitsconflicten die zo een beperking vormen
kan te lijf worden gegaan door de creatie van momenten van ontmoeting in structuren waarin mensen bewust raken van feilbaarheid en kwetsbaarheid van zichzelf en anderen waarmee gehandeld moet worden

Ongelijkheid

bestaat omdat niets gelijk is aan iets anders
wordt vanaf de 19e eeuw tot iets dat verklaard en gerechtvaardigd moet worden
en wordt bekrachtigd door vergelijkend onderzoek zoals bijvoorbeeld de vormen van menselijke schedels en rassen
wordt vanaf de 19e eeuw beklemtoond door het ontstaan van emancipatiebewegingen
de ontwikkelingen leiden tot een nieuw idee van gelijkheid; namelijk de nationale identiteit

Intelligentie en wijsheid

kennen beperkingen omdat er grenzen zijn aan begrijpen en redeneren
als iets een menselijk succes is wordt met het gedrag dat daaraan ten grondslag ligt doorgegaan tot het op een ramp uitdraait
zo blaast een vergevorderd individualisme gemeenschapsleven op terwijl mensen niet zonder gemeenschap kunnen
individuele verschillen kunnen bijdragen tot een samenleving waarin mensen elkaar nodig hebben

De individuele samenleving

verschillende groepen in de samenleving die zich eerst als een outsider weten worden geincludeerd en verliezen daarmee hun oorspronkelijke kritische potentieel
is sinds 1979 aan kritiek onderhevig (Lasch: ’The Culture of Narcissism’) die behelst dat door gebrek aan gemeenschapsgevoel en psychische leegte is ontstaan waarmee de weg naar extreme verheerlijking vrijgemaakt wordt
is een verheerlijking die gepaard gaat met weinig andere doelen in het leven dan gewin of genot
wordt gekenmerkt door de gedachte dat individuele verschillen kwaliteiten zijn die erkenning behoeven terwijl ook gemeend wordt dat verschillen onbelangrijk zijn zoals bij de eis tot gelijke behandeling

De netwerksamenleving

lijkt met moderne technieken een oplossing te bieden voor toenemend individualisme waarbij de kanttekening is hoeveel gemeenschap er is met aan elkaar gekoppelde apparaten
bestaat met het idee dat ontwikkeling van het zelf gedijt bij een vorm van sociaal verband
lijkt gekoppeld aan het idee dat mensen elkaar nodig hebben om zichzelf te kunnen zijn in een evenwicht van ongelijkheden
deze zgn. ‘singulariteitsgedachte’ (van historicus en socioloog Rosanvallon) behelst een niet overal los van staan maar een voortbouwen op wat anderen aanreiken
Een singulariteitsgedachte die uniciteit van elk mens beklemtoont is een beperkte vorm van samenleven omdat altijd aandacht van anderen voor vermeende uniciteit nodig is waardoor, ook tussen groepen, concurrentie ontstaat
zo is er behalve interesse en affirmatie van elkaar even zoveel afwijzing en verwerping
en levert afhankelijkheden op die niet passen bij een streven om jezelf te zijn
terwijl authenticiteit eerder uitzondering in de maatschappij dan een regel is omdat mensen liefst eerst opgaan in een gemeenschap
door de singulariteitsgedachte horen we overal en nergens bij omdat onze identiteit wordt bepaald door een overlap van identiteiten
daardoor hoort niemand nog ergens bij en moet ergens bij horen in de samenleving worden verdiend
waarmee met toenemend individualisme de samenleving ongelijker wordt

Bijdrage Kennisweb: